Ik ben een soort bouwvakker van mijn eigen dromen

Beeldhouwer en collagist Harald Vlugt

In een oude likeurstokerij, midden in de Jordaan, ontmoet ik beeldhouwer en collagist Harald Vlugt, een icoon in de kunstwereld. In zijn atelier omringt hij zich met zijn kunstcollectie, kunstwerken van zichzelf maar ook van collega-kunstenaars van over de hele wereld. Aan de wanden exposeert hij zijn grote collagewerken, het centrum van de ruimte wordt gedomineerd door een kolossale werktafel van negen meter lang. Aan zijn collages stelt hij dermate hoge eisen dat hij een enorme hoeveelheid materialen heeft opgeslagen in een onwaarschijnlijk groot archief. Deze materialen zijn op zo’n manier gearchiveerd dat hij elk detail meteen weet te vinden. De cursisten aan zijn Kunstacademie Beeldproeverij maken tevens van dit archief gebruik, alsook van een speciale printer in het atelier. Energiek en vol enthousiasme vertelt hij over het avontuur dat zijn leven is, waar hij nu staat en wat wellicht komen gaat.

Harald, je hebt veel mogen beleven, wat was jouw mooiste avontuur tot nu toe?

Qua werk? Ik heb zoveel gedaan. Wellicht het project in Japan, de replica van Paleis Huis ten Bosch, waarvoor ik sculpturen en ornamenten in het paleis heb ontworpen. Ook het project Upstream dat ik maakte ter gelegenheid van het 50-jarig NAVO jubileum in Brunssum en de Biënnale Venetië in 1989 in Palazzo Sagredo met Henk Visch, Niek Kemps, Fortuyn/O’Brien, Peer Veneman, Pieter Laurens Mol.

Alles heeft te maken met stelling nemen, focussen, diplomatie, verdieping en keihard werken. Hoe zie je jezelf? Hoe wil je jezelf positioneren, hoe ga je met jezelf en met jouw werken om? Al heel vroeg werd ik in het diepe gegooid. Direct na het afronden van mijn opleiding was ik een van de organisatoren van de alternatieve galerie Aorta, wij creëerden een platform waar honderden kunstenaars hun werken konden exposeren.

Met Aldert Mantje werkte ik samen aan een enorme installatie, waarvoor de gevonden inventaris van een Chinees restaurant, het uitgangspunt werd. Het werd een soort landschap, met ronddraaiende pick-ups, Radio Moskou geluiden, we bouwden legers met plastic poppetjes die we op Koninginnedag kochten van kinderen. Krankzinnig, surreëel werk. Op de opening liepen bijna 1200 mensen rond, we werkten keihard om voor elkaar te krijgen wat wij voor ogen hadden.

Na de opening gingen Mantje en ik beiden een week op reis, toen we terugkwamen publiceerde het NRC een fraai artikel, geschreven door kunstcriticus Paul Groot, die ons project de hemel inschreef. Vanaf dat moment bezochten ook mensen in driedelig pak en reporters de galerie, waaronder verslaggevers van het magazine Art in America. Aan ons werd gevraagd wat de filosofie van exposeren was in de jaren tachtig, maar wij hadden gewoon een half jaar lang staan bouwvakken. Peter Giele was de bouwer, wij deden het denkwerk en gaven interviews.

Samen met Aldert Mantje werd ik uitgenodigd door Galerie The Living Room in de Jordaan, een belangrijke avantgardistische Galerie. Daarna kreeg ik een werkbeurs om mij in New York te vestigen, waar mijn werk werd geëxposeerd op West-Broadway 420. Na New York ging ik door naar Parijs, waar ik meerdere solo-exposities heb gehad. Een jaar lang mocht ik wonen en werken in het Van Doesburg Huis in Meudon Val Fleury nabij Parijs. De werken die ik daar maakte exposeerde ik in 1994, tijdens mijn grot solo-expositie Senses Of Reality in het Stedelijk Museum in Schiedam die vervolgens doorreisde naar musea in Frankrijk.

Ben je gaan geloven dat alles mogelijk was?

O, maar dat heb ik altijd al gehad.

Hoe is dat ontstaan?

Ik was brutaal. Mijn ouders vertrouwden mij blind, dat heeft mij sterk beïnvloed. Tijdens mijn jeugd verdiende ik elke zaterdag 75 gulden met auto’s wassen, van het geld dat ik spaarde ben ik later op reis gegaan naar Nepal, India en Thailand. Voor mijn werk ben ik later alle windrichtingen uit gereisd, van Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, tot het Midden-Oosten, Verre Oosten, Australië, Nieuw-Zeeland. Ik heb veel van de wereld kunnen zien, wat uiteraard een grote bron van inspiratie is.

Waarom kies je collages als kunstvorm?

Ik heb altijd een fascinatie gehad voor het ‘ont-auraceren’ van bestaande beelden, deze te recyclen en nieuwe betekenis te geven. Met collages trek je iets uit het lood, ik geef er mijn eigen wending aan. Kunst gaat over het verschil tussen kijken en zien, er zit een soort switch in. Voor mij heeft het met elkaar te maken. Kwaliteit is belangrijk, ik weet wat ik doe en werk vaak samen met ingenieurs van het laboratorium van Talens in Apeldoorn, die mij over alles qua techniek kunnen adviseren. Mijn werken moeten, als het even kan, generaties overleven en de wereld over kunnen vliegen, hoe kwetsbaar ze ook zijn.

Het liefst werk ik breed, maandag een ontwerp voor een beeld voor het NRC, woensdag voor een boek met Adriaan van Dis, vrijdag werken aan een kunstwerk in de openbare ruimte. Als kunstenaar heb je te maken met het conglomeraat van musea, galeries, verzamelaars, critici, ook bedrijven spelen een belangrijke rol. Jonge kunstenaars adviseer ik te kijken wat zij terug kunnen geven aan bedrijven die hen sponsoren. Ik wil zakelijk zijn om niet commercieel te hoeven werken. Ondanks alle romantiek in de kunstwereld; ook een kunstenaar koopt vrijheid met geld.

De kunstcollectie van een kunstenaar is een verkapt zelfportret. In alle werelddelen waar ik woonde, werkte en exposeerde, van Auckland tot Montreal, het Caribisch gebied tot Nagasaki, ruilde of kocht ik kunstwerken. Mijn kunstcollectie is nu bij elkaar gebracht in de tentoonstelling ColleXposition, in het hoofdkantoor van Xtandit. De expositie en het bijbehorende boek tonen 87 kunstwerken van 31 kunstenaars uit 19 landen.

Afgelopen maanden werkte ik 14 uur per dag, 7 dagen per week aan nieuw werk. Naar inspiratie hoef ik nooit te zoeken, ik hoef alleen de kraan maar open te zetten en het stroomt. Ik ben een soort bouwvakker van mijn eigen dromen. Afgelopen jaren heb ik zoveel ideeën uitgewerkt, zelfs als ik vijf jaar lang binnen zou moeten blijven kan ik nog vooruit met alles waar ik nu mee bezig ben.

Mijn nieuwe werken zal ik exposeren in New York en op een superjacht van Ritz-Carlton die volgende zomer in de Middellandse Zee zal cruisen. Op het schip heb ik een wand van 15 meter tot mijn beschikking. Ik heb iets met schepen, eerder maakte ik grote kunstprojecten voor cruiseschip-rederijen, zoals het majestueuze theatergordijn voor het grootste theater op de Queen Mary 2. Voor het cruiseschip MS Nieuw Amsterdam van de Holland-Amerika Lijn maakte ik een enorme collage van 2 bij 7 meter.

Kees Wieringa heeft mij gevraagd masterclasses te geven in zijn nieuwe kunsteninstelling bij Fontainebleau onder Parijs. Daar werk ik natuurlijk graag aan mee.

Ook ben ik onlangs gevraagd een Artist-in-Residence programma op Gran Canaria mee te organiseren. De eigenaresse van een woning midden op het eiland, benaderde mij en vroeg mij of ik belangstelling had dit project te coördineren. Het is een prachtige plek, boven op een heuvel, vlakbij de grot waar mijn goede vriend Manolo Gonzalez een imposant atelier heeft. Aan het Regenta Art Centre heb ik workshops gegeven voor jonge kunstenaars, ik gaf er les in vier talen. Zodra het kan ga ik naar Las Palmas om dit project op te zetten, het plan is Nederlandse en Belgische kunstenaars bij elkaar te brengen, beeldende kunst ontmoet literatuur.

Beeldende kunst en literatuur zijn een mooie symbiose, ook in de boeken die ik samen met Joost Zwagerman en Adriaan van Dis maakte. Adriaan van Dis werd een aantal jaren geleden benaderd door een uitgever een boek te maken over de wisselwerking tussen literatuur en beeldende kunst. Adriaan vroeg mij dit samen met hem te doen, we waren beiden enthousiast over het resultaat: Totok2. Ik gaf Joost een exemplaar en er kwam een vloek uit zijn mond. Dit betekende zoiets als; 'Dat wil ik ook.'

Wij bedachten het plan een boek te maken over de inwendige mens. Joost schreef gedichten, bijna op Biesheuvel-achtige wijze. Krankzinnige, maffe gedichten, over de zaadbal van zijn vader die in de onderbuik van de moeder terechtkwam, dat soort. Uiteindelijk ontstond het format Voor en na het meesterwerk, het boek over de inwendige mens is nooit uitgegeven.

Voor dit boek schreef Joost negen gedichten over prominente iconische kunstenaars, waarbij ik reageerde met een beeld bij de gedichten, een lastige opdracht. Joost bekeek de werken van de kunstenaars over de schouder van zijn vriendin. Bij het gedicht over het werk Naomi van Marlene Dumas, wilde je naar mijn idee gewoon het werk zelf zien. Dus kopieerde ik het werk, ook in spiegelbeeld, plaatste er een transparant vel overheen om het in vlakken te kunnen lezen, werkte met details van billboard posters, waarna ik mijn eigen interpretatie maakte op het schilderij. Voor en na het meesterwerk werd genaaid met een naaimachine, het was een prachtig ontwerp van Mart Warmerdam voor Uitgeverij 99.

Wat betekende jouw vriendschap met Joost Zwagerman voor jou?

Joost was een van mijn beste vrienden, ik heb zijn kist gedragen. Zijn vriendin vroeg mij te speechen op zijn begrafenis, dat was lastig. Mijn vriendschap met Joost was natuurlijk, organisch. Zijn boeken vind ik fantastisch en ik heb veel bewondering voor wat hij voor elkaar gekregen heeft als essayist en columnist, onder andere bij DWDD. Ondanks de depressies in zijn laatste jaren nam hij steeds die hobbel weer, dus je gaat ervan uit dat dat zo blijft. Helaas was dat niet het geval, Joost wordt nog dagelijks gemist.

In het jaar 2000 brachten we een ultiem, handgebonden boek uit waar we vijf jaar aan gewerkt hadden; De Nomade. Joost Zwagerman en Luc Van Peteghem waren literair curatoren, Pieter Bijwaard en ik waren curatoren voor de beeldende kunst, dit alles onder de bezielende leiding van Robbert Jan Blekemolen. De omslag is gemaakt van schapenleer met linnen en belegd met 24-karaat bladgoud. Handgeschept papieren bladen in het boek, het boek weegt 8 kilo. Ons doel was een schaamteloos mooi boek te maken dat eigenlijk niet gemaakt kon worden, we hebben er geen cent aan verdiend. Het feit dat 20 mensen bereid waren het boek op voorhand aan te kopen, stelde ons in staat het project op te starten.

Het boek werd tentoongesteld en we verkochten de eerste exemplaren aan Stedelijk Museum Amsterdam, de Openbare Bibliotheek en gerenommeerde verzamelaars. Binnen 24 uur waren alle 90 exemplaren verkocht, mensen werden gek. De kunstenaars en schrijvers kregen een exemplaar voor hun bijdrage, de laatste exemplaren hebben wij, als initiatiefnemers, zelf gehouden. Het is een beeldschoon boek geworden waar onder andere Joost Zwagerman, Adriaan van Dis, Pieter Bijwaard, Ulay, Cees Notenboom, Pieter Boskma, Hafid Bouazza en zo meer aan meewerkten.

Ben je altijd aan het werk?

Ja, eigenlijk wel, ik werk graag. Ik hou van mijn werk dus ik werk voor mijn plezier.

Waar stopt en begint vrije tijd en wat is jouw favoriete manier om deze te besteden?

Varen met ons bootje in de Amsterdamse Grachten. In de auto hebben we een Canadese Kajak liggen, dus waar we ook zijn, we kunnen altijd genieten van het water en de omgeving. Dat is leuk speelgoed.

Je hebt dus veel met water, heeft dat ook te maken met jouw Geestgrond Bergen?

Zeker, veel van mijn werken gaan ook over water. Mijn solotentoonstelling zal ik vernoemen naar mijn laatste werk; Wonderfall. Mijn ouders haalden ons vroeger uit bed als ‘de zee ging lichten’. In het najaar nam mijn moeder erwtensoep mee naar het strand, ik heb een liefdevolle jeugd gehad. In mijn kindertijd kwam Adriaan Roland Holst over de vloer, ook Matthieu Wiegman, diverse musici, het sprak allemaal erg tot de kinderlijke verbeelding.

In de tentoonstelling Kompas Bergen, in de salon van landgoed Het Hof in Bergen, stelde ik meer dan 1000 originele, antiquarische ansichtkaarten van Bergen en Bergen aan Zee tentoon. Het was een conceptuele benadering die mij was ingegeven door de geschiedenis van mijn geboorteplek. De ansichtkaarten waren zo gepositioneerd, dat je vanuit het midden exact de richting uit keek waar de plek van de kaart te vinden was. De oudste kaarten zijn gedateerd voor het jaar 1900, allemaal zwart-wit, de enige kleurtoevoeging wordt gevormd door kaarten die ooit werden ingekleurd met ecoline. Deze collectie is voor Bergen van historische waarde en zou daar eigenlijk gedocumenteerd moeten worden.

In een ansichtkaart kun je een hele geschiedenis teruglezen. Niet alleen in de afbeelding, ook in de stempels en in de teksten die op de kaart geschreven zijn. Ik kan aan de uitgever van de kaart, aan de techniek en aan de typografie van zo’n kaart zien, om welke plaats en welk jaar het gaat. Dat is fascinerend.

Waarom leg je deze archieven en verzamelingen aan?

Verzamelen is een mannending, dat is wetenschappelijk aangetoond. Maar er is een misvatting ten opzichte van de verzameldrang van mannen. Vrouwen denken dat het om de verzameling gaat, maar het gaat om het verzamelen. Het gaat om het werken. Mijn archief bestaat uit foto’s. Als kind verzamelde ik al. Passie heb ik altijd ruimschoots gehad.

14 april 2021

Harald Vlugt woont en werkt in een oude likeurstokerij van Bols in de Amsterdamse Jordaan, waar hij tevens zijn unieke archief beheert. Hij was een van de organisatoren van de alternatieve galerie Aorta, in het oude NRC-gebouw in Amsterdam. De eerste jaren vormde hij een kunstenaarsduo met Aldert Mantje.

In 1985 ontvangt Vlugt een beurs om een half jaar te wonen en te werken in New York, waar hij onder andere exposeert bij Gallery Germans van Eck op West-Broadway 420. Vanaf 1986 exposeert Vlugt zijn werken bij Galerie Nikki Diana Marquardt op de Place des Vosges in Parijs.

Op de Biënnale van Venetië, exposeert Vlugt in de tentoonstelling La Giovane Scultura Olandesi. In 1990 woont en werkt Vlugt een jaar lang in het Van Doesburghuis in Meudon Val Fleury nabij Versailles. Hij ontwerpt en maakt bronzen ornamenten en sculpturen voor de replica van het Paleis Huis ten Bosch in Nagasaki, Japan, waar Rob Scholte de 1200 m2 grote wandschildering maakte.

In de jaren daarna tot nu exposeert Vlugt veelvuldig in internationale musea, woont en werkt langere tijd in onder andere Sao Paolo, New York, Caïro, Oranjestad, Auckland, het Caribisch gebied en Parijs. In 1994 ontvangt hij de Nederlandse Nationale Grafiekprijs. In 1999 wordt het unieke boek De Nomade van Stichting Bonk gepresenteerd, waarvoor Vlugt onder andere samenwerkt met Pieter Bijwaard, dichter Pieter Boskma en schrijvers Joost Zwagerman en Adriaan van Dis.

Vlugt was gastprofessor Beeldhouwen en rijks gecommitteerde op de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Samen met de Engelse beeldhouwer David Mach maakte hij 18 verschillende keramische kunstwerken, waarvan drie stuks 36 meter hoog zijn, op de oude locatie van het voormalige Ajax-voetbalstadion De Meer.

Vanaf 2003 vervaardigd Vlugt grote kunstprojecten voor cruiseschip-rederijen, zoals het majestueuze theatergordijn voor het grootste theater op zee, op de Queen Mary 2. In het cruiseschip MS Nieuw Amsterdam van de Holland-Amerika Lijn is een collage van 2 bij 7 meter van zijn hand te zien.

Sinds 2011 runt Vlugt de 1-docents Kunstacademie Beeldproeverij in Amsterdam. In 2014 was Vlugt 1 van de 4 beeldhouwers van het internationale beeldhouwers collectief 4D. Met Manolo Gonzalez (Las Palmas), Marcos Lora Read (Sta. Domingo) en Mark Gibian (New York) exposeert hij regelmatig samen. De 4 beeldhouwers hosten om en om een 4D-expositie in hun eigen land. In de zomer van 2018 vond de laatste 4D-expositie plaats in de prachtige boerderij van kunsthandelaar en taxateur Willem Röling in Uitgeest. De volgende expositie van het collectief zal plaats vinden in 2022 in New York. Galeria Saro Leon in Las Palmas vertegenwoordigd Vlugt zijn werk internationaal.

Alle foto's van nieuwe werken zijn genomen door fotograaf Edo Kuipers.

www.haraldvlugt.nl